Chiều ngày (7/5), Bộ Ngoại giao họp báo quốc tế về việc TQ hạ đặt giàn khoan trái phép trong vùng biển VN. Chủ trì họp báo có Phó Chủ nhiệm UB Biên giới Quốc gia Trần Duy Hải, Tổng giám đốc Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam Đỗ Văn Hậu, Phó Tư lệnh Tham mưu trưởng, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam Ngô Ngọc Thu, đại diện Cục Kiểm ngư (Bộ NN&PTNT) Ngô Mai Thịnh, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình. Mở đầu họp báo, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình khẳng định: "Chúng tôi mở họp báo quốc tế để công bố hành vi sai trái của TQ" .

Tiếp đó, ông Trần Duy Hải, Phó Chủ nhiệm UB Biên giới quốc gia trình bày diễn biến sự việc cho đến nay.Theo ông Hải, từ ngày 1/5 giàn khoan HD 981 cùng các tàu hộ vệ của TQ di chuyển vào vùng biển VN, 2/5 giàn khoan định vị ở tọa độ định vị ở vị trí có tọa độ 15 độ29’58s vĩ bắc và 111 độ 16p6’ kinh đông. Vị trí này trên bản đồ nằm hoàn toàn trên thềm lục địa của VN nằm cách bờ biển Hải Nam khoản 130 hải lý và cách đảo Lý Sơn khoảng 122 hải lý."Việc TQ đưa giàn khoan HD 981 cùng các tàu hộ tống vào vùng đặc quyến kinh tế của VN, thềm lục địa của VN vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của VN quy định bởi Công ước LHQ luật Biển năm 1982" - ông Hải nói.

Ngay sau khi có tin việc TQ đưa giàn khoan HD 981 vào thềm lục địa VN, Bộ Ngoại giao đã tiến hành các biện pháp đấu tranh ngoại giao kiên quyết. Những ngày qua đã có tổng cộng 8 cuộc làm việc với TQ, trong đó có 3 cuộc gặp ở Hà Nội, 3 cuộc tại Bắc Kinh và 2 cuộc điện đàm giữa trưởng đoàn đàm phán cấp chính phủ ở 2 nước và giữa Phó thủ tướng Phạm Bình Minh với ủy viên Quốc vụ viện TQ Dương Khiết Trì. "Trong các cuộc làm việc này, chúng ta đã khẳng định việc làm của TQ vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền cũng như quyền tài phán quốc gia của VN, vi phạm nghiêm trọng công ước LHQ cũng như Tuyên bố ở Biển đông DOC, vi phạm thỏa thuận giữa lãnh đạo cấp cao 2 nước cũng như thỏa thuận thỏa thuận những nguyên tắc cơ bản giải quyết những vấn đề trên biển. Việt Nam kiên quyết phản đối việc làm này của TQ".

Bộ Ngoại giao đã triệu đại biện cơ quan TQ tại Hà Nội trao công hàm phản đối TQ, đồng thời yêu cầu TQ phải rút ngay giàn khoan cũng như các tàu hộ vệ ra khỏi vùng biển VN. Được biết số lượng tàu TQ khu vực này lên tới khoảng 80 tàu, số lượng tàu tăng lên hàng ngày tạo nên tình hình hết sức căng thẳng tại thềm lục địa.

Phó Tư lệnh Tham mưu trưởng, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển VN Ngô Ngọc Thu trình bày diễn biến trên thực địa: Ông cho hay, TQ đã đưa đến hiện trường cho đến giờ phút này tổng cộng có 80 tàu các loại để tham gia bảo vệ và phục vụ các hoạt động của giàn khoan 981. Trong đó có 7 tàu quân sự, phía VN đã ghi rõ số hiệu. Có 2 tàu là tàu hộ vệ tên lửa 534 và tàu tuần tiễu tấn công nhanh số hiệu 753 cùng 33 tàu hải giám, hải cảnh và các tàu vận tải, tàu cá và các loại tàu phục vụ khác. Khi các tàu thực thi pháp luật của VN ra kiểm tra, ngăn chặn việc xâm phạm trái phép của giàn khoan 981, các tàu hộ vệ của TQ được sự yểm trợ của máy bay có hành động hung hăng, chủ động đâm thẳng vào các tàu của VN, dùng vòi rồng công suất lớn, súng bắn nước nhằm vào các tàu của VN làm hư hỏng các trang thiết bị và gây thương tích....Cụ thể, lúc 8h10’ ngày 3/5, tàu hải cảnh 44044 đã đâm thẳng vào mặt phải của tàu cảnh sát biển 4033 tại tọa độ 15 độ 31’ bắc, 111 độ 02’ đông. Vị trí này cách giàn khoan khoảng 10 hải lý làm hư hỏng mán phải và các trang thiết bị khác của tàu cảnh sát biển, đặc biệt làm rách vết dài 3m rộng 1m ở trên mặt pô con tàu cảnh sát biển 4033.

8h30 ngày 4/5, tàu hải cảnh 44103 đã chủ động đâm vào mặt trái của tàu cảnh sát biển 2012. Tàu 2012 tăng tốc độ và vòng tránh cho nên vẫn đâm không vào mạn với diện tích 1m2 làm hư hỏng một số trang thiết bị trên tàu. Tại họp báo, Bộ Ngoại giao đã chiếu video clip về việc TQ hạ đặt giàn khoan trái phép trong vùng biển VN.

Trả lời các câu hỏi của các phóng viên:

Ông Trần Duy Hải: Chúng ta đã sử dụng đường dây nóng giữa Bộ Ngoại giao 2 nước cũng như ở cấp  Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và ủy viên Quốc vụ. Chúng ta cũng đã nêu với phía TQ là sẵn sàng điện đàm ở lãnh đạo cấp cao và chúng ta đang chờ đợi ở phía TQ. Do tính chất nghiêm trọng của vấn đề, đe dọa hòa bình, ổn định và an ninh toàn hàng hải ở Biển Đông, chúng tôi đã thông báo cho các nước ASEAN và các nước liên quan khác quan tâm và có lợi ích ở khu vực này. Hầu hết các nước đều bày tỏ lo ngại trước cái hành vi của TQ. Vấn đề chủ quyền rất thiêng liêng, chúng ta sẽ sử dụng tất cả những biện pháp cần thiết để mà bảo vệ các quyền và lợi ích của chúng ta. Chính sách nhất quán của VN là thông qua các biện pháp hòa bình để giải quyết các tranh chấp, chúng ta kiên trì thực hiện.

Ông Ngô Ngọc Thu: Mặc dù những ngày qua, tình hình thực địa những ngày qua căng thẳng. TQ chủ động đâm va, sử dụng trang bị trên tàu để phun nước vào tàu VN. Nhưng đến giờ phút này tôi khẳng định chưa có người nào bị chết trên biển. Có 6 kiểm ngư viên VN bị mảnh kính văng vào gây thương tích phần mềm. Các clip chiếu cho thấy các tàu hải giám, tàu bảo vệ của TQ chủ động đâm va vào các tàu VN, gây hư hỏng, ảnh hưởng đến trang thiết bị tàu của VN. Lực lượng cảnh sát biển, lực lượng kiểm ngư hết sức kiên trì kiềm chế. Chúng tôi tiếp tục bám trụ và giải quyết mọi việc trên biển. Nhưng mọi sự chịu đựng có giới hạn. Nếu tiếp tục đâm vào chúng tôi, chúng tôi sẽ có tự vệ tương tự để đáp lại. Cho đến thời điểm này, giàn khoan 981 đã được định vị ở các vị trí đã xác định trên bản đồ. Hiện nay sau định vị, giàn khoan đang tiến hành tác nghiệp làm chuẩn bị để tiến tới khoan thăm dò.

Ông Trần Duy Hải: VN chủ trương thông qua các biện pháp hòa bình để giải quyết các tranh chấp liên quan ở Biển Đông. Hiện nay và sắp tới chúng ta sẽ tiếp tục duy trì, trao đổi với TQ để xử lý những vấn đề Biển Đông. Một lần nữa khẳng định vì các quyền và lợi ích chính đáng của chúng ta ở Biển Đông, chúng ta sẽ sử dụng tất cả các biện pháp hòa bình được quy định bởi luật pháp quốc tế và Hiến chương LHQ để bảo vệ các quyền và lợi ích của VN. Trước đây TQ cũng đã nhiều lần tiến hành thăm dò ở khu vực này và chúng ta cũng đã kiên quyết đấu tranh và TQ cũng đã rút khỏi. TQ cũng đã từng thuê các giàn khoan của các nhà thầu nước ngoài để dự tính khoan thăm dò trên thềm lục địa của VN. Nhưng chúng ta đã đấu tranh quyết liệt, kể cả gặp nhà thầu đó để đấu tranh, cho nên cũng chưa xảy ra trường hợp TQ khoan thăm dò thềm lục địa của chúng ta. Đây là lần đầu tiên TQ sử dụng tàu của chính TQ để khoan thăm dò trên các thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của VN. Chúng ta sẽ phải tiếp tục đấu tranh bằng mọi biện pháp để bảo vệ các quyền và lợi ích của chúng ta ở Biển Đông với chủ trương nhất quán của chúng ta. Chúng ta sẽ sử dụng biện pháp hòa bình, ưu tiên đàm phán thương lượng với các nước liên quan. 

Ông Lê Hải Bình: Rõ ràng những phức tạp vừa qua ở Biển Đông đặt ra những thách thức đối với vai trò của tuyên bố của các bên về ứng xử của các bên ở Biển Đông DOC trong việc xử lý các tranh chấp. Do vậy VN kêu gọi tất cả các bên cần triệt để tuân thủ các quy định trong tuyên bố DOC vì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực. VN chia sẻ quan điểm chung của các nước ASEAN về việc cần sớm có một quy tắc về ứng xử ở Biển Đông COC, có tính ràng buộc pháp lý và điều chỉnh toàn diện các khía cạnh liên quan đến tranh chấp ở Biển Đông vì mục đích hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực, trên cơ sở quyền và lợi ích chính đáng của các quốc gia ven biển theo quy định của luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước LHQ về Luật biển 1982. VN hoan nghênh và sẽ tích cực tham gia vào nỗ lực chung của các nước để thúc đẩy, sớm đạt được bộ quy tắc ứng xử của Biển Đông COC.

Ông Ngô Ngọc Thu: Tôi xin khẳng định lực lượng hải quân VN chưa tham gia và chưa có mặt, hiện nay không có mặt của khu vực có giàn khoan 981. Còn việc di chuyển của giàn khoan 981 thì chúng tôi đã theo dõi và nắm bắt rất chặt. Nhưng theo Công ước quốc tế về Luật biển thì các tàu thuyền, phương tiện nổi được quyền di chuyển bình thường trên các vùng đặc quyền kinh tế. chỉ khi nào những cái giàn khoan hạ đặt và tiến hành khoan thăm dò thì lúc đó mới vi phạm pháp luật của nước có chủ quyền và quyền chủ quyền. Việc TQ hạ đặt giàn khoan trên vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của VN, chúng ta kiên quyết đấu tranh, sử dụng mọi biện pháp trên cơ sở đảm bảo hòa bình ổn định ở khu vực, đảm bảo an ninh an toàn hàng hải ở Biển Đông, đảm bảo cho mục tiêu của chúng ta và các nước mong muốn. 

Ông Trần Duy Hải: Tôi xin thông báo VN là đất nước yêu chuộng hòa bình, chúng ta trải qua nhiều cuộc chiến tranh nên chúng ta mong muốn hòa bình và kiên trì dùng các biện pháp hòa bình để giải quyết các tranh chấp. Vấn đề chủ quyền lãnh thổ là thiêng liêng với các dân tộc nên VN sẽ sử dụng tất cả các biện pháp được quy định bởi Hiến chương LHQ để bảo vệ quyền lợi và lợi ích của mình. Chúng tôi đã nói vấn đề này rất nhạy cảm, rất nguy hiểm, đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh an toàn hàng hải tại Biển Đông. Tại các Diễn đàn ASEAN luôn trao đổi về vấn đề Biển Đông. Nên chắc chắn vấn đề này sẽ được trao đổi tại các hội nghị của Diễn đàn sắp tới. 

Việc giải quyết tranh chấp lãnh thổ tại các cơ quan tài phán quốc tế là một biện pháp hòa bình được quy định trong Hiến chương LHQ cũng như luật pháp quốc tế. Tất cả những biện pháp hòa bình đều có thể được sử dụng để bảo vệ quyền và lợi ích của VN. Quan điểm nhất quán của VN thông qua các biện pháp hòa bình, trong đó ưu tiên đàm phán thương lượng giải quyết các vấn đề tranh chấp với các nước láng giềng. Tuy nhiên chúng ta không thể loại trừ biện pháp nào cả. 

Trong cuộc điện đàm giữa Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh và ủy viên Quốc vụ TQ Dương Khiết Trì, phía TQ nhắc lại lập trường của TQ, cho rằng khu vực giàn khoan 981 đã hoạt động thuộc quyền tài phán của TQ nhưng Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đã bác bỏ quan điểm của TQ, khẳng định chủ quyền của chúng ta với quần đảo Hoàng Sa, cũng như quyền chủ quyền, quyền tài phán đối với các vùng biển, nhấn mạnh các hoạt động của giàn khoan 981 là vi phạm, xâm phạm vùng biển VN và VN kiên quyết phản đối.

Ông Đỗ Văn Hậu: Khu vực lô 143, 142 hiện có giàn khoan HD 981 của TQ. Đây là hoạt động khoan, tìm kiếm thăm dò dầu khí. Nhưng chưa có phát hiện thương mại nào để có thể khai thác dầu khí. Đây là lần đầu tiên khu vực này có khoan dầu khí. Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã tiến hành nhiều đợt khảo sát tìm kiếm, thăm dò ở khu vực này nhưng chưa khoan và đây là lần đầu tiên TQ đưa giàn khoan vào khu vực vi phạm quyền chủ quyền ở thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của VN. Tập đoàn đã gửi thư cho Chủ tịch và Tổng giám đốc Tổng công ty dầu khí Hải Dương TQ chính thức phản đối việc làm này và yêu cầu công ty này chấm dứt hoạt động dầu khí tại đây.

Trong tương lai liệu TQ có tiến tới tiếp cận, khoan ở những khu vực chúng ta đang khai thác dầu khí hay không? Tất cả các khu vực đang khai thác dầu khí của VN đều nằm trong thềm lục địa, vùng đặc quyền kinh tế của VN. Chúng tôi tin rằng với các lực lượng bảo vệ của chúng ta và Tập đoàn Dầu khí VN không cho phép phía TQ tiếp cận đến các khu vực mà chúng ta đang khai thác dầu khí trong bất luận trường hợp nào.

Ông Lê Hải Bình: Như trong quá trình họp báo đã cho thấy rõ, kể cả ông Trần Duy Hải và các vị chủ tọa khác cũng đã khẳng định VN sẽ thực hiện tất cả các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế để đấu tranh bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của đất nước. Vì vậy trong thời gian sắp tới, tùy vào diễn biến thực tiễn của tình hình, chúng tôi sẽ có các biện pháp tiếp theo để bảo vệ quyền và lợi ích của VN.

Ông Trần Duy Hải: Thời gian qua chúng ta cũng đã kiên quyết đấu tranh qua đường ngoại giao để bảo vệ lợi ích chính đáng của ngư dân ta mà qua các cuộc tiếp xúc ngoại giao cũng như qua các công hàm, người phát ngôn cũng đã lên tiếng mà bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của ngư dân ta.

Trong các giao thiệp đó chúng ta luôn yêu cầu phía TQ phải chấm dứt các hoạt động bắt giữ ngư dân cũng như bồi thường thiệt hại của ngư dân. Trong các vụ việc lần này chúng tôi cũng đã yêu cầu TQ phải bồi thường những thiệt hại.

Ông Đỗ Văn Hậu: Về vùng biển phía TQ đang tiến hành các hoạt động trái phép, đây là khu vực cách phía nam đảo Tri Tôn (quần đảo Hoàng Sa) 17 hải lý, tức khoảng 30km, cách đảo Lý Sơn về phía đông khoảng 180 hải lý. Độ nước sâu trung bình 1.000m, chỗ TQ đặt giàn khoan khoảng 1.100m. Vì vậy TQ phải dùng giàn khoan đặc biệt, dạng nửa nổi nửa chìm. Giàn này có 2 cách để định vị, hoặc là dùng neo hoặc dùng định vị động học, tức là dùng các chân vịt để định vị tại vị trí để khoan.

Về tiềm năng dầu khí của khu vực này, Tập đoàn Dầu khí quốc gia VN đã thực hiện nhiều cuộc khảo sát và các cuộc khảo sát này bắt đầu từ thời chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Năm 1972 đã bắt đầu khảo sát địa chấn, thuê công ty của Mỹ khảo sát, sau đó chúng ta tiếp quản tài liệu và về sau này Tập đoàn Dầu khí VN đã tiếp tục một số đợt khảo sát khu vực này.

Những nghiên cứu của PetroVN đều đã có và nhiều các nghiên cứu đã được in. Tổng quan mà nói khu vực này tiềm năng dầu khí chưa được đánh giá kỹ vì chúng ta chưa đủ tài liệu và cũng chưa có khoan. Tại sao đến giờ PetroVN chưa khoan? Bởi vì đây là vùng nước sâu và chúng ta chưa có thiết bị để khoan ở khu vực này. Phần lớn các hoạt động thăm dò, đặc biệt là hoạt động khai thác dầu khí chúng ta tập trung ở những vùng biển nông hơn. Chúng tôi vẫn có kế hoạch và chiến lược của PetroVN là tiếp tục triển khai các hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí ở những vùng biển xa hơn, kể cả khu vực lô 142, 143 mà TQ đang xâm phạm trái phép.

Bạn hỏi nếu mỏ ở đây có giá trị thương mại thì ta có khai thác được không. Việc này phụ thuộc vào khả năng của ta. Chúng tôi tin rằng việc khoan thăm dò là một chuyện, nhưng khai thác thì khó khăn hơn rất nhiều, vì phải xây dựng rất nhiều công trình cố định và thực hiện rất nhiều công việc, các hoạt động dầu khí liên quan đến thăm dò, thẩm lượng, xây dựng các công trình trên biển để khai thác được dầu.

Để khai thác được dầu ở khu vực nước sâu đòi hỏi một chương trình đầu tư hết sức tốn kém. Cho nên chúng tôi không tin rằng trong tương lai gần có thể khai thác được dầu khí ở khu vực này. (sưu tầm)